Transcraniële gelijkstroomstimulatie (tDCS) is een goedkope, niet-invasieve manier van hersenstimulatie. Prof. Leigh Charvet (NYU Grossman School of Medicine, New York, Verenigde Staten) presenteerde de resultaten van een studie waarbij tDCS in de thuissituatie werd toegevoegd aan adaptieve cognitieve training (aCT).1 MS-patiënten met een hogere EDSS-score vertoonden hierbij betere cognitieve resultaten met de combinatie van tDCS en aCT, vergeleken met aCT alleen.
Een cognitieve stoornis is een vaak voorkomend symptoom dat door veel mensen met MS als vervelend wordt ervaren. Online aCT heeft laten zien een klinisch effect te kunnen hebben wanneer het voor langere tijd wordt toegepast (bijvoorbeeld 60 uur x 12 weken). Transcraniële ‘direct current’-stimulatie (tDCS) is een veilige en makkelijk te verdragen methode voor niet-invasieve hersenstimulatie, waarbij stimulatie tijdens trainingsactiviteiten van aCT, mogelijk de klinische uitkomsten kan versterken. In het protocol van de onderzoekers werd op afstand, onder supervisie, tDCS gegeven gedurende meerdere stimulatiesessies in combinatie met cognitieve training als tele-interventie. De secundaire cognitieve uitkomsten werden onderzocht in een geblindeerde, gerandomiseerde klinische studie waarbij actieve tDCS werd vergeleken met sham-stimulatie, bestaande uit een korte stimulatie om de sensatie van actieve tDCS na te bootsen.
In de studie werden mensen met MS gerekruteerd die last hadden van vermoeidheid maar niet van depressie of een ernstige cognitieve stoornis (gemeten met de ‘Symbol Digit Modalities Test’). De deelnemers werden gerandomiseerd toegewezen aan actieve (2.0 mA), of sham-stimulatie van de linker anodale dorsolaterale prefrontale cortex met tDCS, in combinatie met aCT, voor 30 dagelijkse sessies (20 minuten per dag) over een periode van 6 weken. Patiënten werden gestratificeerd op basis van hoge of lage neurologische invaliditeit (EDSS ≤3,0 versus EDSS 3,5-6,5). De dagelijkse interventies vonden thuis plaats, met monitoring op afstand. De ‘Brief International Cognitive Assessment in MS’ (BICAMS) werd afgenomen bij aanvang en na afloop van de interventie, gebruikmakend van alternatieve vormen. De BICAMS-testscores werden omgezet in demografisch-gecorrigeerde z-scores en gemiddeld voor een composietscore.
Totaal completeerden 106 deelnemers van de studie de cognitieve bepalingen zowel voor als na de interventie. Hiervan voldeden 103 MS-patiënten aan het criterium van minstens 25 van de 30 tDCS+aCT-sessies bijwonen. Uit analyse bleek dat de verandering in BICAMS z-score groter was in de groep met actieve tDCS in vergelijking met de sham-behandelde groep (z-score: 0,05 ± 0,54 versus -0,17 ± 0,46 respectievelijk, p=0,027). Hoewel het voordeel van actieve tDCS werd gezien bij zowel patiënten met hoge als lage EDSS, was het verschil groter en statistisch significant bij de groep met meer invaliditeit. In de groep met een hogere EDSS-score was de z-score bij de actieve TDCS-behandeling 0,03 ± 0,56 (n=23) vergeleken met sham -0,41± 0,34 (n=21), een verschil dat statistisch significant was (p=0,004). In de groep met een lagere EDSS-score was dit verschil een niet-significante trend met respectievelijk z-scores van 0,07 ± 0,53 (n=32) en 0,00 ± 0.47 (n=30).
Deze studie laat zien dat het mogelijk is om bij MS-patiënten op afstand een online adaptieve cognitieve training uit te voeren in combinatie met tDCS. Actieve tDCS resulteerde in betere cognitieve uitkomsten. Dit cognitieve voordeel was het grootst bij patiënten die bij aanvang van de studie een hogere EDSS-score hadden. Transcraniële gelijkstroomstimulatie blijft vooralsnog een experimentele vorm van hersenstimulatie, maar de relatief lage kosten en het niet-invasieve karakter van de behandeling bieden daarbij perspectief. Meer onderzoek is nodig om onder meer vast te stellen wat de optimale dosis is, hoe groot het behaalbare effect kan zijn, en of er sprake kan zijn van een blijvende verbetering.
Referentie
Naar boven
