Van een aantal in het bloedplasma aanwezige moleculen is een verband met het ontstaan van de ziekte van Alzheimer en dementie aangetoond. Tot op heden ontbrak het nog aan een volledig overzicht van alle aanwezige plasma-eiwitten (proteoom) voordat dementie ontstaat. Dit kan nieuwe inzichten bieden in de ziektebiologie en uiteindelijk nieuwe biomarkers of aanknopingspunten voor behandeling opleveren. In een uitgebreid onderzoek is nu is nu met een aangepaste aptameer-technologie (SOMA-scan) de relatie onderzocht tussen 4.877 plasma-eiwitten en het risico op dementie. Dit heeft mogelijke nieuwe moleculen en ontstaansroutes in beeld gebracht, die nader onderzoek verdienen.
Bij 4.110 niet-demente personen van middelbare of oudere leeftijd die deelnamen aan de ARIC-studie (Atherosclerosis Risk in Communities) werd het bloedplasma onderzocht, dat bij hen tijdens was afgenomen. Hiermee werd de associatie onderzocht tussen eiwitspiegels en het incidentierisico voor dementie (428 gevallen) gedurende 5 jaar, gecorrigeerd voor demografie en cardiovasculaire risicofactoren. Vervolgens werden de plasmaspiegels van de eiwitten die geassocieerd waren met dementie, gemeten in plasmamonsters van 18 jaar eerder. Verdachte plasma-eiwitten werden gerelateerd aan uitslagen uit hersenonderzoek met MRI en amyloidopbouw via PET.
Bij een brede proteoomanalyse werd voor 38 eiwitten een significant verband gevonden met de incidentie van dementie. Toen deze eiwitten werden bepaald in het plasma van bijna 20 jaar eerder (n=11.069; 1.131 gevallen van dementie) bleven 16 van de 38 een significante associatie vertonen met de incidentie van dementie (p<0,001). Bij twee van deze eiwitten (SVEP1 en angiostatine) werd (volgens Mendeliaanse randomisatie) een causaal verband gelegd met de ziekte van Alzheimer. Gevonden werd dat SVEP1, een immunologisch relevant celadhesie-eiwit, deel uitmaakt van een groter eiwitnetwerk dat geassocieerd is met dementie en dat circulerende spiegels hiervan zijn gerelateerd aan atrofie in hersengedeelten die kwetsbaar zijn voor alzheimerpathologie. Bovendien werden relaties aangetoond tussen eiwitspiegels en metingen met neuroimaging van atrofie, wittestofziekte en amyloid in de hersenen. Op systeemniveau werden dementiegerelateerde eiwitten onder meer in verband gebracht met immuun-, vet- en metabole signalering en met hemostaseroutes die een rol spelen in de pathogenese van dementie.
De bevindingen uit het proteasoomonderzoek bieden inzichten in patronen van plasma-eiwitten die voorafgaan aan het ontstaan van dementie bij mensen van middelbare of oudere leeftijd en wijzen op nieuwe moleculen en mechanistische routes voor nader onderzoek.
Referentie
Naar boven
