Special

GENETISCHE THERAPIE VOOR EPILEPSIE

Naarmate van steeds meer ziektebeelden de genetische achtergronden bekend worden, ontstaat de mogelijkheid om gerichte behandeling te geven, niet alleen afgestemd op de persoon, maar ook gericht op het onderliggende moleculaire proces. In dit artikel wordt stilgestaan bij ‘precision medicine’ bij epilepsie, dat op drie niveaus kan plaatsvinden.

STREEFDOSIS EN SNELHEID VAN OPTITRATIE BIJ N.-VAGUSSTIMULATIE

N.-vagusstimulatie wordt al meer dan 2 decennia toegepast bij patiënten met medicatieresistente epilepsie die niet in aanmerking komen voor een hersenoperatie. De aanbevelingen voor het optimaal doseren en het gefaseerd instellen (‘optitratie’) van de stimulatie zijn echter niet meer gewijzigd sinds de publicatie van de richtlijn van de American Academy of Neurology in 2002. Resultaten uit postmarketingonderzoek wijzen erop dat in de klinische praktijk aanzienlijk wordt afgeweken van de dosering en de optitratiestrategie die worden geadviseerd door beroepsverenigingen en de fabrikant. Recentelijk is een groot aantal gerandomiseerde en observationele studies retrospectief geanalyseerd. Er werd getracht om een streefdosis voor N.-vagusstimulatie vast te stellen en er werd onderzocht wat de relatie is tussen de snelheid van optitratie en de tijd tot het optreden van een klinische respons.

NIEUWE BEHANDELOPTIES BIJ HET DRAVETSYNDROOM

Het Dravetsyndroom (DS) werd voor het eerst beschreven in 1978 door de Franse kinderpsychiater Charlotte Dravet als een ernstige chronische epileptische encefalopathie.¹ DS is een zeldzame aandoening met een geschatte prevalentie van 6,5 per 100.000 levend geboren kinderen en is gecategoriseerd als ‘developmental and epileptic encepohalopathy’ (DEE) binnen de ILAE-classificatie en definitie van epilepsiesyndromen.

DS is een complexe aandoening gekenmerkt door een breed spectrum aan symptomen, die variëren in ernst. Causale behandeling gericht op de onderliggende SCN1A-mutatie is momenteel niet mogelijk. De behandeling van de epilepsie richt zich op zowel preventie en rescue als onderhoudsmedicatie.

In 2021 heeft een panel van 29 Europese DS-experts nieuwe richtlijnen en een behandelalgoritme opgesteld en gepubliceerd voor de diagnose en behandeling van DS. De eerste keuze medicatie is valproïnezuur of topiramaat, waaraan in de tweede lijn stiripentol – eventueel in combinatie met clobazam – kan worden toegevoegd als de frequentie van convulsieve aanvallen hoog blijft. Nieuw in de tweedelijnsbehandeling van DS zijn cannabidiol en fenfluramine.

NIEUWE INZICHTEN OVER HET WERKINGSMECHANISME VAN KETOGEEN DIEETTHERAPIE BIJ EPILEPSIE

Ketogeen dieettherapie (KDT) wordt als medische behandeling toegepast bij patiënten met epilepsie. Gezien de wisselende effectiviteit en bijwerkingen van KDT, is het belangrijk om het werkingsmechanisme van de therapie beter te begrijpen. Wanneer het werkingsmechanisme van KDT bij epilepsie beter in kaart gebracht wordt, heeft dit directe implicaties voor de behandelstrategie. Zo zou van tevoren bepaald kunnen worden bij welke patiënten KDT mogelijk effectief is en of deze therapie verder aangepast zou moeten worden aan de behoefte van de individuele patiënt.

HOOGFREQUENTE OSCILLATIES VERSUS INTERICTALE PIEKEN ALS EEG-BIOMARKER VOOR ELEKTROCORTICOGRAFIE-GELEIDE CHIRURGIE BIJ PATIËNTEN MET REFRACTAIRE EPILEPSIE

Epilepsiechirurgie is een belangrijke optie bij patiënten met refractaire epilepsie en is de enige curatieve behandeling bij patiënten met focale epilepsie. Volgens klinisch onderzoek is de mate van aanvalsvrijheid na epilepsiechirurgie 36-84% na één jaar en ongeveer 60% na vijf jaar of meer. Bij epilepsiechirurgie kan gebruik worden gemaakt van intra-operatieve elektrocorticografie (ECoG) om op grond van interictale pieken het epileptisch hersenweefsel te definiëren. Al geruime tijd worden hoogfrequente oscillaties (HFO’s; >80-500 Hz) echter genoemd als een betere EEG-biomarker om het epileptische hersenweefsel af te grenzen. Eenduidig klinisch onderzoek met voldoende bewijslast ontbreekt echter. In de gerandomiseerde HFO-non-inferioriteitsstudie onderzoekt men de uitkomst van intra-operatieve ECoG op basis van HFO’s versus interictale pieken bij kinderen en volwassenen met epilepsie die waren doorverwezen voor epilepsiechirurgie naar het UMC Utrecht. Neuroloog prof. dr. Maeike Zijlmans (UMC Utrecht en SEIN) licht deze studie nader toe.

DIEPER IN OP MS

In dit artikel wordt dieper ingegaan op een aantal MS-gerelateerde topics die tijdens de jaarlijkse meeting van de European Committee for Treatment and Research in Multiple Sclerosis (ECTRIMS) 2022 zijn besproken.

• De genetica achter de ernst van het MS-beloop
• Informatieverwerkingssnelheid en veranderingen in invaliditeit op korte termijn voorspellend
voor kwaliteit van leven op lange termijn
• Correlatie tussen loopparameters bij standfase en afzetten en loopafstand bij mensen met MS
• Zure gliale fibrillaire eiwit (GFAP) als biomarker voor ziekteprogressie bij MS
• Functionele transities in hersenen MS-patiënten met cognitieve beperkingen kosten
meer energie

CANNABIDIOL VOOR HET LENNOX-GASTAUTSYNDROOM

SAMENVATTING

Cannabidiol wordt gewonnen uit hennep, dat al eeuwenlang in allerlei vormen wordt toegepast voor medische en niet-medische doeleinden. Epidyolex^® bestaat uit gezuiverd cannabidiol. De gezuiverde stof is onderworpen aan uitgebreid onderzoek en de effecten van Epidyolex® bij een aantal epilepsiesyndromen zijn inmiddels in kaart gebracht in meerdere gerandomiseerde klinische studies. Epidyolex is een Europees geregistreerd geneesmiddel voor gebruik als adjuvante therapie in combinatie met clobazam bij aanvallen die geassocieerd worden met het Lennox-Gastautsyndroom (LGS) of het Dravetsyndroom (DS) bij patiënten van 2 jaar en ouder, en voor gebruik als adjuvante therapie bij aanvallen die geassocieerd worden met tubereuze sclerose complex (TSC) bij patiënten van 2 jaar en ouder.