NEUROCHIRURGIE

Intraoperatieve neurofysiologische monitoring bij neurochirurgische ingrepen

Samenvatting

Het Universitair Medisch Centrum Groningen is de pionier in Nederland op het gebied van intraoperatieve neurofysiologische monitoring (IONM) bij neurochirurgische ingrepen. Sinds vele jaren worden operaties bij brughoektumoren, hemifacialisspasme, intramedullaire tumoren en ‘tethered spinal cord’- syndromen uitgevoerd met IONM. Het is een complexe activiteit. De metingen vereisen technische expertise en de beoordeling is niet altijd eenduidig.

Nooit is onomstotelijk aangetoond dat de toepassing van IONM de kans op complicaties vermindert. Het is wel bekend dat bij spinale chirurgie IONM het optreden van schade goed kan voorspellen. De European Association of Neurosurgical Societies organiseerde in de zomer van 2015 een congres in Verona met IONM als centraal thema. Daar is onderstreept dat IONM voor sommige neurochirurgen een onmisbaar hulpmiddel is geworden bij diverse soorten operaties aan het centrale en perifere zenuwstelsel. In dit artikel wordt dieper ingegaan op dit gegeven. De verschillende technieken en toepassingen worden besproken, evenals de ervaringen binnen de Groninger neurochirurgie.

(Tijdsch Neurol Neurochir 2016;117(4):157-67)

Kinderepilepsiechirurgie in Nederland: patiëntkarakteristieken en chirurgische uitkomsten tussen 1990 en 2011

Samenvatting

In Nederland worden sinds 1990 kinderen met refractaire epilepsie geopereerd. In dit artikel wordt de gehele Nederlandse populatie van kinderen die geopereerd zijn tussen 1990 en 2011 beschreven (n=234), met als doel veranderingen over de tijd te bestuderen en voorspellers voor postoperatieve aanvalsvrijheid te identificeren. We vergeleken de patiëntkarakteristieken, chirurgische variabelen, complicaties en aanvals- en medicatievrijheid tussen 2 gelijke tijdvakken van 11 jaar. Het aantal operaties per jaar is gestegen, waarbij er vaker kinderen met een corticale aanlegstoornis werden geopereerd, en MEG en invasieve monitoring vaker werden toegepast. Vier procent had een ernstige complicatie. Twee jaar na de operatie was 74% van de patiënten compleet aanvalsvrij. Dit verschilde niet tussen de onderzochte tijdvakken. Wel nam het percentage patiënten dat 2 jaar postoperatief geen anti-epileptica meer gebruikte toe van 13% naar 32%. Een lagere kans op succes werd voorspeld door multilobaire chirurgie, intracraniële monitoring, ‘overige’ etiologie, en langere duur van epilepsie. Ondanks de toename in complexe casuïstiek is het succespercentage hoog en gelijk gebleven in vergelijking met eerdere jaren, en is de veiligheid van patiënten gewaarborgd met weinig opgetreden complicaties. De gevonden relatie tussen korte duur van epilepsie en succesvolle epilepsiechirurgie pleit voor vroege en laagdrempelige verwijzing naar de landelijke werkgroep epilepsiechirurgie (LWEC) ter evaluatie van de mogelijkheden van operatief ingrijpen.

(TIJDSCHR NEUROL NEUROCHIR 2016;117(3):110-9)

Kwaliteit van leven na hemicraniëctomie wegens een ruimte-innemend herseninfarct

Samenvatting

Hemicraniëctomie wegens een ruimte-innemend herseninfarct bij patiënten jonger dan 60 jaar leidt tot een sterke afname van de mortaliteit. Veel patiënten overleven echter met ernstige functionele beperkingen. Wij hebben de kwaliteit van leven van deze patiëntengroep onderzocht door middel van een cohortonderzoek en een systematisch overzicht van de literatuur. Hieruit blijkt dat de kwaliteit van leven op het gebied van fysieke gezondheid, zoals verwacht, duidelijk slechter is dan die van gezonde leeftijdsgenoten. Kwaliteit van leven op het gebied van mentale gezondheid is echter redelijk vergelijkbaar met leeftijdsgenoten. Patiënten met een infarct in de dominante hemisfeer lijken geen slechtere kwaliteit van leven te hebben. Meer dan de helft van de mantelzorgers geeft aan ernstig belast te zijn. De bevindingen uit deze onderzoeken kunnen meegenomen worden in de behandeloverweging bij patiënten met een ruimte-innemend herseninfarct.

(TIJDSCHR NEUROL NEUROCHIR 2016;117(2):63–6)

Chordomen: huidige stand van zaken en nieuwe ontwikkelingen

Samenvatting

Een chordoom is een zeldzame primaire bottumor die uitgaat van het axiale skelet, met name ter hoogte van de schedelbasis en het sacrum. Verondersteld wordt dat deze tumoren uitgaan van embryonale restanten van het notochord. Het betreft een zeldzame tumor, die voorkomt bij relatief jonge mensen. De behandeling bestaat op dit moment uit een zo maximaal mogelijke resectie, aangevuld met proton- of carbon-ionradiotherapie. Desalniettemin is de prognose over het algemeen slecht. Recentelijk zijn er nieuwe ontdekkingen op het gebied van de moleculaire mechanismen gedaan, die gebruikt kunnen worden om nieuwe therapieën te ontwikkelen. In dit artikel wordt de stand van zaken besproken en een overzicht van de recente bevindingen in het onderzoeksveld geboden.

(TIJDSCHR NEUROL NEUROCHIR 2016;117(1):17–24)

Functionele mapping binnen wakkere Neurochirurgie

Samenvatting

Neurochirurgie bij patiënten met hersentumoren in eloquente zones beoogt een maximale resectie van de tumor met een minimaal risico op postoperatieve functionele uitval. Inzicht in de functie en de exacte locatie van corticosubcorticale regio’s en hun verbindingen is daarbij van cruciaal belang. Non-invasieve beeldvormende technieken zoals magnetische resonantie-imaging (MRI), functionele MRI, navigerende transcraniële magnetische stimulatie en diffusion tensor imaging worden vaak gebruikt om de locatie en functie van de eloquente regio’s in de hersenen en de subcorticale verbindingen te bepalen. Uit onderzoek blijkt dat deze geavanceerde technieken niet altijd accuraat inzicht verschaffen in de functionele neuroanatomie. Actueel geldt de meer invasieve techniek directe elektrische stimulatie (DES) als gouden standaard. Om essentiële zones voor onder andere taal, motoriek en sensibiliteit te bepalen worden via DES een aantal corticale en subcorticale structuren rechtstreeks gestimuleerd met elektroden terwijl de patiënt wakker is en diverse taken uitvoert. Op deze manier kunnen functioneel belangrijke regio’s gespaard worden tijdens de resectie, waardoor het risico op postoperatieve uitval minimaal is en een goede kwaliteit van leven verzekerd. In dit artikel wordt een overzicht geboden van de pre- en postoperatieve mappingtechnieken in relatie tot DES en worden enkele aanwijzingen voor de praktijk gegeven die relevant zijn in de pre-, intra- en postoperatieve fase van de wakkere neurochirurgie.
(TIJDSCHR NEUROL NEUROCHIR 2015;116(4):187-195)

Verbetering van cerebrale doorbloeding met elektrische neurostimulatie

Samenvatting

Cerebrale doorbloeding wordt gereguleerd door een complex systeem van mechanismen. Een van deze mechanismen is de sympathische innervatie van de cerebrale bloedvaten. Elders in het menselijk lichaam, onder meer ook in het brein, is verbeterde doorbloeding gerapporteerd onder invloed van elektrische stimulatie. Waarschijnlijk is dit sympathisch gemedieerd. Derhalve zou elektrische modulatie van de sympathische innervatie van de cerebrale vaten van invloed kunnen zijn op de cerebrale doorbloeding.

Elektrische stimulatie zou onder andere bij cerebrale vaatspasmen als gevolg van een subarachnoïdale bloeding van therapeutische waarde kunnen zijn. In dit artikel leveren we bewijs voor de rol van de sympathicus in de regulatie van cerebrale doorbloeding. Daarnaast presenteren we de resultaten van ons recente klinisch onderzoek op het gebied van elektrische stimulatie ter beïnvloeding van deze sympathische innervatie en de effecten hiervan op cerebrale doorbloeding bij patiënten met een subarachnoïdale bloeding.
(TIJDSCHR NEUROL NEUROCHIR 2015;116(3):139-145)

Functielokalisatie door directe elektrische stimulatie tijdens hersenoperaties: een kritische beschouwing

Samenvatting

Directe elektrische stimulatie van corticale en subcorticale structuren wordt in toenemende mate gebruikt tijdens hersenoperaties om de kans op neurologische uitvalsverschijnselen te verkleinen en de tumorresectie te maximaliseren. De methode is de klinische gouden standaard voor functielokalisatie, maar kent een aantal praktische en methodologische tekortkomingen. In dit artikel wordt de methode kritisch beschouwd. De resultaten van directe elektrische stimulatie dienen te worden geïnterpreteerd in het licht van nieuwe neurocognitieve modellen. Hierin zijn hersenfuncties gerepresenteerd in neurale netwerken die zijn gedistribueerd over meerdere hersengebieden. Het klinische nut van directe elektrische stimulatie dient beter wetenschappelijk te worden onderzocht.
(TIJDSCHR NEUROL NEUROCHIR 2015;116(2):87-95)