Medicijnen voor chronische aandoeningen, zoals allergieën, hoge bloeddruk of cholesterol worden vaak jarenlang door patiënten dagelijks ingenomen. Maar het wordt steeds meer duidelijk dat aan langetermijngebruik van sommige medicijnen gezondheidsrisico’s kleven. Het blijkt dat een aantal veel voorgeschreven medicijnen het risico op depressie aanzienlijk verhogen. Een recente studie die is gepubliceerd in het Journal of the American Medical Association JAMA laat zien dat meer dan een derde van de volwassenen in de VS een medicijn gebruikt dat depressie en andere stemmingssymptomen als bijwerking kan veroorzaken. Het gaat daarbij om medicijnen die niet eens voor psychische aandoeningen worden voorgeschreven, en het blijkt dat de voorschrijvende arts zich lang niet altijd van depressieve symptomen als bijwerking bewust is.
Daarnaast zijn er heel veel mensen die meerdere medicijnen dagelijks innemen, bijvoorbeeld maagzuurremmers en antihistaminen. De interactie tussen die medicijnen kan ook onverwachte bijwerkingen veroorzaken die lang niet altijd in de bijsluiter staan. Daarnaast kan het een poosje duren voordat symptomen als stemmingsveranderingen zich voordoen. De associatie tussen de stemmingsverandering en de medicatie is dan lang niet altijd evident.
Ook allerlei vrij verkrijgbare middelen, zoals kruidenremedies en voedsingssupplementen kunnen inwerken op voorgeschreven medicatie, en zorgen voor een toegenomen risico op een door medicijnen veroorzaakte depressie.
Hoewel het belangrijk is om met de eigen arts te bespreken welke medicijnen een depressie kunnen veroorzaken, volgen hieronder enkele veel voorkomende medicijnen waarvan het depressierisico bekend is.
Montelukast (verkocht onder de merknaam Singulair) wordt voorgeschreven om astma-aanvallen en allergieën te voorkomen, en staat bekend om psychische bijwerkingen en zelfs een verhoogd risico op zelfmoordgedachten en -gedrag. Ook bij kinderen kan Montelukast zorgen voor allerlei symptomen, zoals ongewone agitatie, inclusief nieuw ontwikkeld agressief gedrag, hallucinaties, rusteloosheid, slaapproblemen of nare of levendige dromen.
Corticosteroïden of steroïden, zoals prednison, worden gebruikt om ontstekingen te behandelen bij aandoeningen als astma, allergische reacties, huidaandoeningen en na een orgaantransplantatie om afstoting te voorkomen. Corticosteroïden bootsen het natuurlijke stresshormoon cortisol na. Ze kunnen ook het niveau van serotonine verlagen, een chemische stof in de hersenen die betrokken is bij stemmingsregeling. Naast serotonine hebben steroïden ook invloed op de chemische stof GABA (gamma-aminoboterzuur) in de hersenen, die angst en stress helpt beheersen. Een tekort aan GABA leidt tot depressie, angst, irritatie, en in sommige gevallen ook verminderde pijnperceptie. Ook slaapproblemen zijn ook een veel voorkomende bijwerking van steroïden die kunnen leiden tot vermoeidheid, angst en depressie als ze onbehandeld blijven. Acuut stoppen met steroiden is echter ook geen goed idee: dat kan leiden tot ontwenningsverschijnselen zoals prikkelbaarheid, angst, slaapstoornissen en stemmingswisselingen.
Lees hier meer over de psychische bijwerkingen van prednisolon op de website van Lareb
Stemmingsregulerende middelen, bijvoorbeeld methylfenidaat voor de behandeling van ADHD, verhogen de serotonine-, noradrenaline- en dopamineniveaus in het lichaam. Zodra de dosis uitgewerkt is zijn symptomen zoals vermoeidheid, angst en slaapproblemen het gevolg. Maar wanneer hogere doses stimulerende middelen worden ingenomen, wordt volgens het centrale zenuwstelsel overspoeld met dopamine. Om het evenwicht te herstellen, verwijderen de hersenen de dopaminereceptoren om de overweldigende hoeveelheid chemicaliën in de hersenen tegen te gaan. Na verloop van tijd zijn je hersenen niet meer in staat hun normale proces van productie, overdracht en opname van deze natuurlijke hersenchemicaliën na te bootsen, omdat het centrale zenuwstelsel verwacht dat de medicijnen deze rol vervullen en dat goed doen. Als gevolg daarvan worden de natuurlijke niveaus van deze stemmingsregulerende neurotransmitters verstoord door de aanwezigheid van stimulerende middelen gedurende een langere periode.
Lees meer op de website van Lareb over neuropsychologische effecten van methylfenidaat.
Ook van sommige antikankermiddelen is bekend dat ze depressies kunnen veroorzaken. In 2020 waarschuwde Lareb voor het borstkankermedicijn anastrozol. Lareb ontving veertien meldingen van depressieve gevoelens bij gebruik van anastrozol (en de eraan verwante middelen letrozol en exemestaan). De middelen verlagen het oestrogeen in het bloed. Dit kan leiden tot stemmingsstoornissen. De informatie voor zorgverleners noemt stemmingsstoornissen als bekende bijwerking, maar de bijsluiter voor patiënten niet.
Lees meer over deze bijwerking op de website van Lareb
Bijwerkingencentrum Lareb kreeg tussen 2004 en 2020 15 meldingen over depressies die waren veroorzaakt door desloratadine, een geneesmiddel tegen allergie. Het verlicht allergische klachten bij bijvoorbeeld hooikoorts of galbulten. Vaak begonnen de klachten van depressieve gevoelens een paar dagen na start met desloratadine. De meeste patiënten herstelden hiervan na stoppen met het gebruik. In de meldingen gaven twee patiënten aan ook suïcidale gedachten te hebben. Eén patiënt hiervan was bekend met eerdere depressies. Depressieve klachten komen veel voor en het is onduidelijk of deze klachten veroorzaakt zijn door desloratadine. De bijsluiter van desloratadine noemt stemmingsstoornissen niet. In bijsluiters van vergelijkbare anti-allergie middelen, zoals (levo)cetirizine, staat depressie wel beschreven.
Lees meer over desloratadine op de website van Lareb
Referentie
Naar boven
