Restless Legs Syndrome (RLS) - rusteloze benen

Restless Legs Syndrome (RLS) – rusteloze benen

Ziektebeeld

Restless legs syndrome (RLS) is de Engelse benaming voor ‘rusteloze benen’. Het is een zeer hinderlijke aandoening die bij 1 op de 20 mensen voorkomt en vooral optreedt bij mensen vanaf middelbare leeftijd. RLS komt twee keer zo vaak voor bij vrouwen dan bij mannen.

Symptomen

RLS zorgt voor een jeukend, kriebelend, of onaangenaam gevoel in de benen, vooral tijdens momenten van rust of in de nacht. Hierdoor voelen de benen onrustig en ontstaat de zeer sterke drang om te bewegen. Als de patiënt met de benen beweegt nemen de klachten af, maar zodra hij stopt met bewegen keren de onaangename gevoelens weer terug. De klachten worden vaak erger in periodes van spanning of stress. De klachten kunnen leiden tot slecht slapen en daardoor tot vermoeidheid en slechter functioneren overdag.

Restless legs syndroom heeft 4 belangrijke kenmerken:

Een onrustig of onaangenaam gevoel in de benen (soms in de armen) met daarbij een nauwelijks te onderdrukken drang om de onrustige ledematen te bewegen
De onaangename gevoelens verbeteren of verdwijnen (tijdelijk) door bewegen
De onaangename gevoelens ontstaan of nemen toe in rust
De klachten zijn erger of het ergst in de avond of de nacht

Een bijkomend verschijnsel wat zeer vaak samen met RLS voorkomt heet Periodic Limb Movement Disorder, PLMD. Mensen die dat hebben bewegen tijdens de slaap overmatig met de benen. Hoewel mensen dat zelf vaak niet merken heeft het wel invloed op de kwaliteit van de nachtrust. Daarnaast zijn RLS en PLMD uiterst hinderlijk voor de partner.

Oorzaak

De exacte oorzaak van RLS is grotendeels onbekend. Erfelijkheid lijkt bij sommige patiënten een rol te spelen, bij ongeveer de helft van de patiënten heeft een familielid ook dezelfde klachten. Ook spelen stoornissen in de ijzerhuishouding en in de dopaminestofwisseling waarschijnlijk een rol. Dopamine is een belangrijk stofje in de hersenen wat door de hersenen gebruikt wordt bij het maken van automatische bewegingen. Ijzer is betrokken bij de aanmaak van dopamine. Het is bekend dat een verlaagd ijzer een rol speelt bij RLS.

RLS kan worden veroorzaakt of verergerd door o.a. :

Zwangerschap
Ijzertekort
Slechte nierfunctie
Nierdialyse
Schildklieraandoeningen
Bepaalde medicijnen
De ziekte van Parkinson.

De precieze oorzaak is echter meestal niet bij iedere patiënt duidelijk aanwijsbaar.

Diagnose

De diagnose is door de typische combinatie van klachten relatief makkelijk in de spreekkamer te stellen. De diagnose RLS kan worden gesteld als de hierboven beschreven kenmerken aanwezig zijn. Er zal vervolgens bloedonderzoek plaatsvinden, mede om te zien of er sprake is van een ijzertekort. Soms wordt overgegaan tot een slaaponderzoek (PSG) als er ook wordt gedacht aan bijkomende nachtelijke beenbewegingen in de slaap (PLMD).

Behandeling

RLS kan vervelend zijn, maar de aandoening is niet gevaarlijk. De belangrijkste pijlers van behandeling zijn: het aanvullen van een eventueel ijzertekort, het behandelen van (behandelbare) onderliggende aandoeningen, leefstijladviezen en soms medicijnen. In de –zeldzame- gevallen dat er een duidelijke oorzaak van RLS aan te wijzen is, dan wordt daar de behandeling aan aangepast. Voorbeelden zijn: het aanpassen of stoppen van uitlokkende medicatie of het starten van ijzertabletten om een ijzertekort aan te vullen. Bij zwangere vrouwen verdwijnen de klachten vaak na de bevalling. Daarnaast worden patiënten van leefstijladviezen voorzien. Zoals:

Zorg voor voldoende lichaamsbeweging overdag
Sport niet vlak vóór het slapengaan
Gebruik van sigaretten, alcohol en caffeïne vermijden/verminderen
Houd vaste slaap- en waaktijden aan
Probeer ’s avonds tot rust te komen, zodat u ontspannen naar bed gaat
Probeer stress te vermijden, omdat dit de klachten kan versterken

Tot slot kan geprobeerd worden de klachten met medicijnen te onderdrukken. Dit wordt alleen gedaan als de klachten ernstig zijn en/of leefstijladviezen niet helpen. De medicatie geneest de aandoening niet, maar kan de klachten wel vaak verminderen. Deze medicijnen geven helaas ook geregeld hinderlijke bijwerkingen en ook kan er op den duur verergering of gewenning optreden.