Dementie is een aandoening die te maken heeft met veroudering van de hersenen en daarmee gepaard gaand cognitief verval. De ziekte van Alzheimer is de meest voorkomende vorm van dementie, en geschat wordt dat een op de drie mensen van 85 jaar en ouder tekenen van alzheimer vertoont. Wie dementeert en wie niet heeft alles te maken met risicofactoren. Sommige ervan zijn aangeboren, andere hebben te maken met leefstijl. We zetten ze voor u op een rijtje.
Dementie en alzheimer zijn typische verouderingsziekten en naarmate we ouder worden neemt het risico op dementie toe. Het is echter zeker niet zo dat dementie iets is dat nou eenmaal bij ouder worden hoort. Erfelijke aanleg speelt een rol: als je ouders dementie vertoonden loop je een grotere kans om de aandoening ook te krijgen.
Hart- en vaatziekten kunnen leiden tot een hartaanval of een beroerte, en dat vergroot de kans op dementie. Vaak is er sprake van de opbouw van plaque in de aderen rond het hart (arterosclerose), en daardoor wordt de bloedtoevoer naar de hersenen belemmerd. Het gevolg is dat de hersenen niet op vol vermogen werken; je vergeet dingen en hebt moeite je te concentreren. Wat ook meespeelt is dat hart- en vaatziekten vaak veroorzaakt worden door leefstijlkeuzes die op zichzelf ook al het dementierisico vergroten. Denk aan alcoholgebruik, roken, diabetes, hoge bloeddruk en een hoog cholesterolgehalte.
Een Britse studie ontdekte dat ouderen die wonen in gebieden met veel luchtvervuiling 1,4 keer meer kans op dementie hebben dan mensen die wonen op plekken met schone lucht. Vooral stikstofdioxide (NO2) en fijnstof blijken de grote boosdoeners te zijn. Slecht nieuws voor ons in Nederland, want hier worden de hoogste stikstofconcentraties van Europa gemeten. En zeker rond industriegebieden (Hoogovens, Europoort) en nabij snelwegen is er veel fijnstof aanwezig in de atmosfeer. Overigens: ook in huis komt soms veel fijnstof voor, en dan vooral in de keuken.
Mensen met diabetes krijgen vaker dementie, dat is bekend, al is nog niet precies duidelijk waarom dat zo is. Wellicht heeft het te maken met vaatschade die vaak wordt aangetroffen bij mensen met diabetes, waardoor de hersenen mogelijk geen goede bloedtoevoer hebben. Er kan zelfs vaatschade in de hersenen optreden, wat leidt tot vasculaire dementie. Mensen met diabetes-type 1 lopen een hoger risico dan zij met type 2. Een recente Britse studie brengt de associatie tussen diabetes en dementie in kaart.
Een Amerikaanse studie toont aan dat ouderen die minder goed in staat zijn bepaalde geuren te ruiken twee keer zo veel kans lopen op dementie dan mensen met een goede neus. Bij bijna de helft van de mensen die in die studie met dementie gediagnosticeerd werden bleek vijf jaar eerder al sprake te zijn van verminderde reukzin.
Een hoog cholesterolgehalte op middelbare leeftijd staat vaak in verband met obesitas, hoge bloeddruk en diabetes. En al die condities verhogen het risico op dementie, al is niet duidelijk of cholesterol op zichzelf dementie in de hand werkt. Er zijn wel indicaties dat een hoog cholesterolgehalte op middelbare leeftijd mogelijk in verband staat met een grotere kans op dementie in een later stadium, maar waarom dat zo is is nog onvoldoende onderzocht.
Het herpesvirus (herpes simplex virus 1, HSV1) staat vooral bekend als de veroorzaker van die vervelende koortslip op gezette tijden. Minder bekend is dat het virus ook in de hersenen terecht kan komen en daar infecties kan veroorzaken. Een recente studie legt een link tussen HSV1 en achteruitgang van bepaalde hersenfuncties, en een ander onderzoek met een laboratoriummodel laat zien dat het herpesvirus tot onmiskenbare tekenen van alzheimer kan leiden, zoals opbouw van het eiwit bèta amyloïde.
Mensen met een verleden met depressie lijken een grotere kans op dementie op latere leeftijd te hebben, aldus een Zweedse studie uit 2020. Mogelijk is een depressie zelfs een vroeg symptoom van dementie, of een teken dat wijst naar een andere neurologische aandoening zoals parkinson of de ziekte van Huntington.
Slecht nieuws voor liefhebbers van pizza en fastfood: zetmeelrijk voedsel is niet gezond, en hoogbewerkt voedsel ook niet. Maar de combinatie ervan lijkt het dementierisico te verhogen, volgens een Frans onderzoek. Mensen die vaak vleeswaren of worst eten in combinaties met aardappelen, brood en/of alcohol hebben vaker dementie dan mensen die daar matiger mee omgaan en meer fruit en groente eten.
Zelfs een enkele klap op het hoofd of een hersenschudding kan al inhouden dat je later dement zult worden, aldus een Amerikaanse studie. Maar wanneer er sprake is van veel voorkomend hoofdletsel, dan verdubbel of verviervoudig je het risico op dementie op latere leeftijd. Het is een van de redenen waarom er in sommige sporten (boksen, voetbal, rugby, American football) steeds meer stemmen opgaan om trainingen aan te passen en het hoofd van de spelers beter te beschermen.
Mensen die zich gedurende langere tijd eenzaam voelen lopen een hogere kans op dementie, concludeert een Britse studie. Mensen van onder de 80 die meldden zich vaak eenzaam te voelen bleken twee keer vaker dementie te vertonen dan mensen die zich niet eenzaam voelden. Het bleek ook dat het dementierisico afnam zodra mensen zich om wat voor reden dan ook niet langer eenzaam voelden.
Het zal geen verrassing zijn na het lezen over diabetes en cholesterol, maar ook obesitas is een risicofactor voor dementie. Wie op middelbare leeftijd veel extra kilo’s meetorst heeft op latere leeftijd een grotere kans op dementie. Dat heeft ten dele te maken met het verhoogde risico op hart- en vaatziekten en op diabetes, dat met obesitas geassocieerd wordt.
Wie een of twee ouders of een naaste verwant met alzheimer heeft, heeft een grotere kans om de ziekte zelf ook te krijgen. Mogelijk hebben erfelijke factoren een grotere invloed op specifieke types dementie dan op andere.
Af en toe een nachtje slecht of te kort slapen kan echt geen kwaad. Maar als er sprake is van chronische slaapproblemen –je slaapt te kort of te licht- dan loop je een verhoogd risico op dementie en alzheimer. Het is dus zaak om je nachtrust serieus te nemen en een goede slaapstrategie te hanteren. Geen alcohol of cafeïne in de avond, niet te veel naar beeldschermen turen, het zijn maar een paar tips. Mensen met slaapapneu doen er goed aan om daar een behandeling voor te zoeken.
Roken is slecht voor zo ongeveer elk lichamelijk proces, en ja, het vergroot ook de kans op dementie. De reden is dat roken de bloedvaten beschadigt en het risico op beroertes vergroot. En we hebben reeds gezien dat daarmee het risico op vasculaire dementie toeneemt.
Meer informatie
Naar boven
