Sommige antibiotica, antivirale middelen, vaccins en ontstekingsremmers blijken geassocieerd te zijn met een lager dementierisico. Dat is de conclusie uit een Britse studie, die onlangs is gepubliceerd in Alzheimer’s & Dementia: Translational Research & Clinical Interventions. De studie werd geleid door Dr. Ben Underwood van de Universiteit van Cambridge en Dr. Ilianna Lourida van de Universiteit van Exeter en omvatte een systematische review van wetenschappelijke literatuur over bestaande geneesmiddelen en hun mogelijke invloed op het risico op dementie.
Dementie is een van de belangrijkste doodsoorzaken wereldwijd. Ondanks intensieve onderzoeksinspanningen zijn er tot op heden slechts beperkte doorbraken geweest in de ontwikkeling van geneesmiddelen die de ziekte kunnen vertragen of voorkomen. Recent ontwikkelde middelen zoals lecanemab en donanemab verminderen weliswaar de vorming van amyloïdplaques, een kenmerk van de ziekte van Alzheimer, maar zijn desondanks door de EMA niet goedgekeurd, vanwege onvoldoende klinisch voordeel.
Om de zoektocht naar effectieve behandelingen te versnellen, richten wetenschappers zich steeds vaker op geneesmiddelen die al voor andere aandoeningen zijn goedgekeurd. Omdat de veiligheidsprofielen van deze middelen reeds bekend zijn, kunnen klinische onderzoeken sneller worden opgezet. De systematische review van Underwood en Lourida analyseerde 14 studies die gebruikmaakten van grote klinische datasets en medische dossiers, met gegevens van meer dan 130 miljoen individuen en 1 miljoen gevallen van dementie.
De resultaten toonden aan dat antibiotica, antivirale middelen en vaccins inderdaad geassocieerd waren met een lager risico op dementie. Dit ondersteunt de hypothese dat bepaalde vormen van dementie kunnen worden getriggerd door bacteriële of virale infecties en sluit aan bij recente studies naar het verband tussen de BCG-vaccinatie tegen tuberculose en een verminderd dementierisico.
Daarnaast bleken ontstekingsremmende geneesmiddelen, zoals ibuprofen, eveneens samen te hangen met een verlaagd risico. Dit bevestigt het groeiende inzicht dat ontstekingsprocessen een belangrijke rol spelen in de pathogenese van dementie, mede doordat sommige genetische risicofactoren betrokken zijn bij ontstekingsroutes.
Voor bepaalde geneesmiddelenklassen werden echter tegenstrijdige bevindingen gerapporteerd. Zo werden sommige bloeddrukverlagers, antidepressiva en diabetesmedicatie geassocieerd met zowel een verhoogd als een verlaagd risico, afhankelijk van de specifieke studie. Dit kan deels worden verklaard door verschillen in studiemethoden, dataverzamelingsmethoden en de biologische mechanismen waarop individuele geneesmiddelen binnen dezelfde klasse aangrijpen.
Om de ontwikkeling van effectieve therapieën te versnellen, ondersteunt de Britse overheid de oprichting van een Alzheimer-onderzoeksplatform. Dit platform zal geneesmiddelen, waaronder bestaande middelen met een potentieel beschermend effect, efficiënt kunnen evalueren binnen klinische studies. De analyse van grote gezondheidsdatasets kan hierbij helpen om te bepalen welke middelen de meeste kans van slagen hebben.
Referentie
Underwood BR, Lourida I, Gong J, Tamburin S, Tang EYH, Sidhom E, Tai XY, Betts MJ, Ranson JM, Zachariou M, et al. Data-driven discovery of associations between prescribed drugs and dementia risk: A systematic review. Alzheimers Dement (N Y). 2025 Jan 21; [cited 2025 Jan 23]. Available from: https://doi.org/10.1002/trc2.70037
Naar boven
