Fantoompijn is een neurologische aandoening waarbij patiënten na amputatie van een ledemaat nog steeds pijn blijven voelen. Geamputeerden hebben het gevoel alsof het verwijderde ledemaat er nog steeds is. Onderzoekers uit Osaka in Japan hebben een manier gevonden om die pijn te verminderen met behulp van een virtuele hand, die door de patient met zijn gedachtegolven bestuurd kan worden door middel van een speciale computerinterface. Tijdschrift Neurology publiceerde onlangs een artikel over dat experiment.
Wat precies de oorzaak van fantoompijn is, is niet bekend. De symptomen kunnen variëren: sommige patiënten voelen weinig meer dan prikkelingen of jeuk, terwijl anderen hevige pijn ervaren. Geschat wordt dat 50 tot 80% van de mensen met fantoompijn inderdaad pijn voelen. En omdat er geen behandeling bestaat voor een niet langer bestaand lichaamsdeel, of een pijnstiller, kan fantoompijn de kwaliteit van leven van de patiënt sterk verminderen.
Er zijn theorieën dat fantoompijn ontstaat wanneer het deel van het brein, waarmee bijvoorbeeld een geamputeerde hand bestuurd werd, in sterke mate verbonden blijft met een mentaal beeld van die hand. Uitgaande van die gedachte hebben onderzoekers aan de universiteit van Osaka, geleid door neuroloog dr. Takufumi Yanagisawa, bedacht dat het een idee kan zijn om het hersendeel dat de nog wel aanwezige hand aanstuurt ook de fantoomhand te laten aansturen.
Volgens dr. Yanagisawa is het haast onmogelijk om bewust het deel van de hersenen te activeren dat de rechterhand aanstuurt, zonder daarbij die hand te visualiseren. Daarom hebben de Japanse wetenschappers een manier bedacht waarbij de hersenen van de patiënten als het ware opnieuw geconditioneerd werden.
Voor het onderzoek werden 12 patiënten gevolgd, die leden aan chronische fantoompijnen. Hun hersenactiviteit werd vastgelegd wanneer zij hun niet-geamputeerde hand openden en sloten. Het specifieke patroon dat met die activiteit verband hield werd vervolgens opgeslagen om herkend te kunnen worden. Vervolgens legden de onderzoekers de hersenactiviteit vast die met de intacte hand geassocieerd was, terwijl de patiënten gevraagd werd om een virtuele hand op het computerscherm met hun fantoomhand te besturen.
Voor de helft van de patiënten ging het om een daadwerkelijke interactie: de gemeten hersengolfpatronen kwamen overeen met de patronen die samenhingen met het openen en sluiten van de hand, en het videobeeld van de virtuele hand werd dienovereenkomstig aangepast. Terwijl de patiënten dus dachten dat ze hun fantoomhand openden en sloten zagen ze dat ook op het scherm gebeuren.
De andere patiënten kregen willekeurige handbewegingen te zien, die los stonden van hun hersenactiviteit. Desondanks dachten alle patiënten dat ze met hun gedachten de virtuele hand op het computerscherm bestuurden. Gedurende drie dagen trainden de patiënten ongeveer 30 minuten per dag, en na elke sessie gaven zij een cijfer voor de intensiteit van hun fantoompijn.
Het bleek dat al na 1 dag het pijnniveau 30% lager lag, en dat het pijndempende effect tot 5 dagen na de laatste training bleef bestaan. Dat effect deed zich alleen voor bij de patiënten, die met hun hersengolven daadwerkelijk de virtuele hand gemanipuleerd hadden. Bij de groep die willekeurige handbewegingen te zien kreeg werd het pijnstillend effect niet geconstateerd. “Deze resultaten zijn veelbelovend”, stelt dr. Yanagisawa. “Temeer daar een alternatieve aanpak, zoals bijvoorbeeld therapie met behulp van een spiegel, pas na een maand enig effect oplevert. Maar wil deze behandeling echt toepasbaar worden, dan moeten de kosten wel omlaag.”
Bronnen
Naar boven
