Leeftijd is een belangrijke factor bij de prognose van MS, maar het geslacht van de patiënt en bijbehorende hormonen lijken ook zeker van invloed te zijn op de prognose. MS komt vaker voor bij vrouwen en er zijn diverse belangrijke geslachtsspecifieke verschillen in de prognose van MS. Tijdens ACTRIMS forum 2022 gaf dr. Burcu Zeydan (Mayo Clinic Rochester, Verenigde Staten) een overzicht van de huidige kennis van de interactie tussen leeftijd, geslacht en hormonen.1
Op basis van tientallen studies uit de literatuur is volgens Zeydan te concluderen dat leeftijd de belangrijkste factor is als het gaat om de transitie naar de progressieve fase. Dit geldt voor zowel mannen als vrouwen. De klinische en subklinische activiteit neemt af met het ouder worden, wat ook geldt voor het herstelpotentieel. De effectiviteit van ziektemodulerende behandelingen neemt daarnaast ook af met hogere leeftijd. Wel is er sprake van een toename in bijwerkingen bij gebruik van deze middelen.
Naast leeftijd heeft geslacht ook een aanzienlijk effect op de MS-prognose. MS en het radiologisch geïsoleerd syndroom (‘radiologically isolated syndrome’, RIS) komen vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, in een 3:1 ratio. Bij mannen is het risico op een transitie van RIS naar symptomatische MS of primaire progressieve MS echter groter. Vrouwen hebben daarentegen een groter risico op inflammatoire events en relapsen dan mannen, maar laten wel een beter herstel zien na de relaps vergeleken met mannen. Mannen presenteren zich meer met motorische dan sensibele relapsen. De relapsing-remitting-fase van de ziekte lijkt bij vrouwen op jongere leeftijd te beginnen dan bij mannen, De progressieve fase start bij mannen juist op jongere leeftijd in vergelijking met vrouwen, maar de invaliditeitsprogressie in die fase is sneller voor vrouwen.
Geslachtshormonen, met name oestrogeen bij vrouwen en testosteron bij mannen, worden verantwoordelijk geacht voor de gevonden MS-verschillen tussen mannen en vrouwen. In de jaren voor de puberteit wordt namelijk geen verschil gevonden in risico op het ontwikkelen van MS tussen de geslachten. Tevens hebben transgendervrouwen op hormoontherapie een MS-risico dat vergelijkbaar is met cisgendervrouwen.
Geslachtshormonen kunnen enerzijds de activiteit van het immuunsysteem beïnvloeden, en anderzijds de herstelcapaciteit van het zenuwweefsel. De rol die hormonen kunnen spelen bij MS komt ook naar voren bij een aantal momenten waarbij sprake is van sterkere hormoonwisselingen. De menopauze is gekoppeld aan leeftijd en neurodegeneratie en is waarschijnlijk geassocieerd met zowel de transitie naar progressieve MS als invaliditeitsverslechtering. Wanneer de menarche op een oudere leeftijd plaatsvindt lijkt dit ernstige invaliditeit te vertragen. Tevens lijkt zwangerschap het risico op het ontwikkelen van MS te verlagen, met een 46% lager risico bij vrouwen die nog geen kinderen hebben gekregen. Zwangerschap is bovendien geassocieerd met het vertragen van invaliditeitsprogressie en de overgang naar de progressieve fase, volgens Zeydan. Tijdens de zwangerschap is het aantal relapsen beduidend lager, terwijl postpartum juist sprake is van een hogere relapsefrequentie.
Het gebruik van hormonen om de effecten van MS te reduceren wordt inmiddels in een aantal kleine studies onderzocht. Mogelijk kan met hormoontherapie de MS-prognose positief worden beïnvloed, aldus Zeydan. Voor het zover is zullen er nog grotere klinische studies nodig zijn.
Referentie
Naar boven
