Aandoeningen > De ziekte van Alzheimer (Dementie)

De ziekte van Alzheimer (Dementie)

Ziektebeeld

Iemand met dementie heeft toenemende moeite met het geheugen waardoor er geleidelijk steeds meer problemen ontstaan in het dagelijks leven. De ziekte van Alzheimer is de meest voorkomende vorm van dementie; ongeveer 70% procent van de mensen met dementie heeft dit type. Het is een zogenaamde degeneratieve hersenziekte, wat betekent dat de ziekte begint met lichte verschijnselen maar geleidelijk erger wordt naarmate de tijd verstrijkt. Hoe snel de ziekte achteruitgaat, is per persoon verschillend.

Symptomen

Het meest kenmerkend voor de ziekte van Alzheimer is vergeetachtigheid. De persoon zelf, of zijn of haar omgeving merkt dat het steeds moeilijker wordt om recente gebeurtenissen en nieuwe informatie te onthouden (het korte termijngeheugen) . In een later stadium van deze ziekte zullen er ook stoornissen in het lange termijngeheugen ontstaan. Daarnaast kunnen er spraak- en taalproblemen ontstaan, karakterveranderingen optreden en kan er sprake zijn van desoriëntatie. Het wordt daarom voor die persoon steeds moeilijker om de dagelijkse activiteiten te overzien, te plannen en sociale contacten te onderhouden. Mensen met de ziekte van Alzheimer worden hierdoor steeds meer afhankelijk van hulp van anderen.

De symptomen op een rij

Vergeetachtigheid, in het begin met name het korte termijn geheugen: recente gebeurtenissen worden vergeten, nieuwe informatie wordt niet onthouden.
Regelmatig dingen kwijt zijn.
Hetzelfde verhaal steeds opnieuw vertellen.
Vergeetachtigheid, in de loop van de tijd ook in het lange termijngeheugen: gebeurtenissen uit het verleden worden vergeten, of bijvoorbeeld namen van bekenden.
Verstoord begrip en verstoord gebruik van taal.
Moeite om met nieuwe situaties of veranderingen om te gaan.
Verlies van plaats en tijdsbesef: bijvoorbeeld de datum niet meer weten of verdwalen.
Karakterveranderingen, bijvoorbeeld sneller geïrriteerd, agressief of achterdochtig zijn of juist minder initiatief tonen.
Het niet meer herkennen en kunnen bedienen van voorwerpen.
Vervagen/wegvallen van fatsoensnormen: bijvoorbeeld grof taalgebruik, zich niet meer netjes kleden en zonder schaamte in het openbaar boeren of winden laten.

Iedereen vergeet wel eens welke dag het is, of raakt in huis iets kwijt. Dit betekent niet gelijk dat er sprake is van een beginnende dementie. Maakt u zich zorgen over uzelf of een naaste, praat er dan over met uw huisarts.

Oorzaak

Bij de ziekte van Alzheimer sterven er geleidelijk steeds meer cellen in de hersenen af. Dit komt door ophoping van eiwitten in de hersenen, verstoorde werking van de hersencellen zelf én verstoorde opruiming van afbraakproducten in de hersenen.

Samengevat gaat het om 4 processen:

Samenklontering van een eiwit tussen de hersenen waardoor de zenuwcellen niet meer goed met elkaar kunnen communiceren. Dit eiwit heet bèta-amyloid.
Ontstaan van kluwens van eiwit in de hersencellen waardoor zenuwcellen steeds minder goed gebruik kunnen maken van hun energie of voedselvoorziening. Dit eiwit heet tau-eiwit.
Verstoring van de barriére tussen bloed en hersenen. Hierdoor worden afvalstoffen niet meer goed opgeruimd en kunnen steeds meer eiwitten zich uiteindelijk ophopen in de hersenen.
Overactiviteit van de eigen steuncellen in de hersenen. Deze steuncellen heten gliacellen en zijn betrokken bij het opruimen van eiwitten zoals amyloid.

Er wordt nog steeds veel onderzoek gedaan naar deze ziekte, waardoor we steeds meer te weten komen over deze processen.

Diagnose

Het vermoeden van Alzheimer begint vaak bij de patiënt zelf, of zijn directe omgeving, en is vaak gebaseerd op toenemende vergeetachtigheid en verandering in gedrag. Een arts zal zich in eerste instantie richten op de klachten, waarbij patiënt én naaste aan het woord komen. Daarbij bepaalt de arts hoe ernstig de klachten zijn en wat de gevolgen zijn voor het dagelijks leven. Ook gaat de arts na wat de oorzaak kan zijn.

Over het algemeen verloopt de analyse als volgt:

Er wordt bloedonderzoek verricht
Er worden screenende geheugentesten afgenomen
Soms wordt er een heel uitgebreid geheugentest aangevraagd, dit heet een neuropsychologisch onderzoek (NPO), dit is niet altijd noodzakelijk
Soms is er aanvullend onderzoek nodig, zoals een scan van het hoofd of een ruggenprik, dit is niet altijd noodzakelijk

De diagnose wordt uiteindelijk gesteld op basis van een combinatie van klachten en uitkomsten van het aanvullend onderzoek.

Behandeling

Wanneer de diagnose Alzheimer is gesteld, volgt doorgaans een uitleg over de ziekte en een begeleidingsadvies. In dezelfde of een volgende afspraak wordt ook het behandelplan doorgenomen. Hierbij zijn twee dingen belangrijk: medicijnen én een zorgplan.

Medicijnen

De ziekte van Alzheimer is (nog) niet te genezen. Wel zijn er medicijnen die bepaalde klachten kunnen verminderen of de ziekte enigszins kunnen remmen. Het effect van deze medicatie is niet bij iedereen hetzelfde en de medicatie kan ook vervelende bijwerkingen geven. Sommige medicijnen kunnen alleen in een vroeg stadium van de ziekte worden voorgeschreven. Een goede voorlichting is dus belangrijk.

Zorgplan

De behandeling bestaat voornamelijk uit een goed begeleidingsplan, ook wel zorgplan genoemd. Dit zorgplan is er vooral op gericht om de patiënt en de naasten te ondersteunen. In dit plan gaat het bijvoorbeeld over aanschaf van hulpmiddelen thuis, dagbesteding of (psychologische) begeleiding van patiënt én naasten. Hierbij spelen ook de huisarts en een “casemanager dementie” of een dementieconsulent een grote rol.